Wakacyjna Akademia Kultury
W lipcu w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Wiśle odbyła się kolejna edycja Wakacyjnej Akademii Kultury, w tym roku przebiegająca pod tytułem „Lata dwudzieste, lata trzydzieste…”. Wykłady nawiązywały do tradycji Wakacyjnego Instytutu Sztuki, który w latach 1936-1939 organizowało przedwojenne Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego m.in. w Gdyni i w Wiśle.
Pierwszy inauguracyjny wykład wygłosił historyk sztuki Łukasz Konarzewski, od 2017 roku śląski wojewódzki konserwator zabytków. Spotkanie nieco się opóźniło ze względu na trudności komunikacyjne i straszną burzę, ale inauguracja Akademii odbyła się zgodnie z planem. Przy zachowaniu należytych środków bezpieczeństwa słuchacze mieli okazję zapoznać się z międzywojennymi planami regulacyjnymi, które sporządzono dla Wisły w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim. Częściowo zrealizowany projekt do dziś widoczny jest w centrum miasta, którego najważniejszymi budynkami są Dom Zdrojowy, Urząd Miasta i gmach poczty.
Kolejny wykład miał miejsce tydzień później. Znakomitą prelekcję przygotował i przedstawił Przemysław Czernek z Instytutu Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej w Katowicach, który omówił założenia i budowę nowoczesnej stacji klimatycznej w Wiśle w latach międzywojennych. Wykładowca przybliżył sylwetki głównych architektów i ich projekty zrealizowane w odrodzonej po 1918 roku Polsce.
Szczególną uwagę zwrócił na inwestycje administracji publicznej, zwłaszcza województwa śląskiego kierowanego przez wojewodę Michała Grażyńskiego oraz realizacje takie jak: kolej, droga na Kubalonkę, szkoły, Zamek Prezydenta RP, Dom Zdrojowy, Dom Zborowy, park z pomnikiem „Źródeł Wisły” oraz park kąpielowy z basenem i wieżą do skoków. Nie zabrakło również projektów i realizacji inwestorów prywatnych, w tym luksusowych willi, takich jak np. „Almira”. Myśl urbanistyczna przedwojennych architektów była tak nowoczesna, że kontynuowały ją władze okupacyjne podczas drugiej wojny światowej, a nawet komuniści w czasach PRL.
W dniu 16 lipca biblioteka zaprosiła na wykład dr Michała Kawuloka który tym razem zabrał słuchaczy w świat artystów plastyków. Okazało się, że w latach międzywojennych dla Wisły tworzyli lub na miejscu działali wybitni artyści, odwołujący się do najnowszych trendów w sztuce europejskiej, a do jednych z najbardziej awangardowych wnętrz, nie tylko na Śląsku, zaliczyć należy wnętrza Zamku Prezydenta RP z polichromiami Andrzeja Pronaszki i ich wystrój, m.in. meble i żyrandole z rurki chromowanej. Ciekawą realizację młodego artysty, nawiązującego jednak do secesji, do dziś stanowi witraż w kościele ewangelickim autorstwa Adama Ciompy. Zamówienia dla kościoła katolickiego wykonywał z kolei malarz Czesław Kuryatto, który w 1938 roku osiedlił się w Wiśle na stałe. Jego pejzaże i portrety mieszkańców przechowuje Muzeum Beskidzkie.
Z Wisłą związani byli także Jan Wałach z Istebnej i Paweł Steller z Hermanic koło Ustronia – wybitni drzeworytnicy. Szereg artystów wystawiało swe prace w czasie Święta Gór w 1937 roku. Plakat zapowiadający to wydarzenie wykonał Kazimierz Mann, ojciec dziennikarza Wojciecha Manna, a na ekspozycjach można było zobaczyć m.in. dzieła Adama Bunscha. Podczas Wakacyjnego Instytutu Sztuki zajęcia prowadził Karol Badura, wykłady wygłosili zaś Rafał Malczewski i sam Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy). Wiślański park kąpielowy zdobiły rzeźby Franciszka Suknarowskiego, a prezydent Ignacy Mościcki odsłonił pomnik „Źródeł Wisły” dłuta Konstantego Laszczki.
Ostatni wykład o literatach goszczących w Wiśle w okresie międzywojennym wygłosiła 23 lipca dr Renata Czyż, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej. Na odczyty i spotkania autorskie przed wojną przyjeżdżali w góry naukowcy, literaci i artyści. Pierwsze kroki literackie w Wiśle stawiał Jerzy Andrzejewski, który napisał tutaj trzy opowiadania, jedno z nich dotyczyło wycieczki na Stożek. W beskidzkiej miejscowości gościli Witold Gombrowicz, Maria Dąbrowska, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Władysław Orkan, Gustaw Morcinek i Jan Sztaudynger.
Zainspirowana legendami Śląska Cieszyńskiego Zofia Kossak-Szczucka opublikowała tomik opowiadań „Wielcy i mali”, w którym znalazł się m.in. legendarny założyciel Wisły Imko Wisełka. Podczas wykładu nie zabrakło wiślan parających się literaturą w okresie międzywojnia, a raczej wiślanek. Były to Agnieszka Pilchowa, Janka Pilchówna i Maria Pilch, której 30. rocznica śmierci minęła 18 lipca.
Tegorocznej Akademii towarzyszyła wystawa planszowa dostępna w holu biblioteki pt. „Stacja: Niepodległa. Na torach II RP”. Osiem plansz poświęconych kolejom w II Rzeczypospolitej przygotowało Biuro Programu „Niepodległa” we współpracy z Urzędem Transportu Kolejowego. W materiale popularnonaukowym można było zobaczyć jak podróżowało się koleją w okresie międzywojennym, jaki był tabor i kolejarze, podróżni i nowe dworce kolejowe, sieć kolei i nowe lokomotywy, w tym słynna Luxtorpeda. W okresie międzywojennym do Wisły doprowadzono linię kolejową, wybudowano dwa dworce, dwie stacje, dwa mosty kolejowe, liczne przejazdy oraz dwa wiadukty, szczytowe osiągnięcia polskiej, kolejowej inżynierii technicznej.
Tegoroczny cykl spotkań Wakacyjnej Akademii Kultury w Wiśle zatytułowany „Lata dwudzieste, lata trzydzieste…” był częścią zadania „Niepodległa na kresach południowych”, które zostało dofinansowane ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”. Wszystkie wykłady można zobaczyć na kanale Youtube wiślańskiej biblioteki. Do listopada będzie czynna wystawa plenerowa „Wisła na dawnej pocztówce” dostępna przed budynkiem biblioteki na Placu Hoffa, również zrealizowana w ramach tego zadania. Zapraszamy!!!
Tekst: Renata Czyż
Zdjęcia: Piotr Długosz